Bối cảnh & Sản xuất

Năm 1963, Pier Paolo Pasolini đã làm một phim ngắn, La ricotta – trong bộ phim lớn nhiều phần RoGoPaG - mô tả cuộc đời của Chúa Giêsu, dẫn đến tranh cãi và một án tù về nội dung được cho là báng bổ và khiêu dâm trong phim[4]. Theo Barth David Schwartz trong quyển Pasolini Requiem (1992), thì động lực thúc đẩy việc làm phim xảy ra vào năm 1962: Pasolini đã nhận lời mời của Đức Giáo hoàng Gioan XXIII tham gia một cuộc đối thoại mới với các nghệ sĩ không Công giáo, và sau đó đến thăm thị trấn Assisi để tham dự một hội thảo tại một tu viện dòng Phanxicô ở đây. Chuyến viếng thăm của Đức Giáo hoàng gây ra ùn tắc giao thông trong thành phố, khiến Pasolini phải ở lại trong phòng khách sạn; ở đó, ông đã xem qua một bản sao của Tân Ước. Sau đó Pasolini đã đọc hết bốn bản Phúc âm, và tuyên bố rằng sẽ làm một phim chuyển thể từ một trong số 4 phúc âm đó và "quên đi mọi ý tưởng khác về công việc đã có trong đầu tôi"[5]. Không giống như những miêu tả điện ảnh về cuộc đời Chúa Giêsu trước đó, phim của Pasolini không thêm thắt các chi tiết có tính văn học hay tính kịch nào khác, ngoài các sự kiện về cuộc đời Chúa Giêsu được tường thuật trong Phúc âm, cũng không trình bày một hỗn hợp của 4 Phúc âm. Pasolini nói rằng ông quyết định "làm lại (phim) Phúc âm bằng cách loại suy" và phần thoại thưa thớt của phim đều lấy trực tiếp từ Kinh Thánh[6].

Pasolini nổi tiếng là một người vô thần, một người đồng tính luyến ái, và một người theo chủ nghĩa Marx, nên tính chất tôn kính trong bộ phim này của ông là đáng ngạc nhiên, nhất là sau những tranh cãi về cuốn phim ngắn La ricotta của ông[7]. Tại một cuộc họp báo vào năm 1966, Pasolini được hỏi tại sao một người vô tín ngưỡng như ông, lại làm một bộ phim về các chủ đề tôn giáo; ông đã trả lời: "Nếu bạn biết rằng tôi là một người vô tín ngưỡng, thì bạn hiểu rõ tôi hơn chính bản thân tôi. Tôi có thể là một người vô tín ngưỡng, nhưng là người vô tín ngưỡng hoài niệm về một tín ngưỡng"[8]

Cuốn phim bắt đầu bằng câu tuyên bố là phim này "dedicato alla cara, lieta, familiare memoria di Giovanni XXIII" ("dành tặng người kính yêu của tôi, những kỷ niệm vui và tha thiết thân quen của Đức Giáo hoàng Gioan XXIII"), vì Giáo hoàng Gioan XXIII có trách nhiệm gián tiếp tới việc làm phim này, nhưng đã qua đời trước khi cuốn phim hoàn tất.

Việc quay phim & Phong cách

Pasolini đã sử dụng vài kỹ thuật của trường phái Hiện thực mới của Ý khi làm phim. Phần lớn những diễn viên mà ông sử dụng trong phim là những diễn viên không chuyên nghiệp. Enrique Irazoqui (vai Chúa Giêsu) là một sinh viên đại học Kinh tế 19 tuổi người Tây Ban Nha, và những diễn viên còn lại là những người địa phương Barile, Matera, Massafra, nơi quay phim (Pasolini đã tới thăm Đất Thánh, nhưng thấy rằng nơi đây không thích hợp và "thương mại hóa").[9] Pasolini đã đưa mẹ ruột mình - bà Susanna Pasolini – đóng vai bà Maria lúc lớn tuổi. Dàn diễn viên còn bao gồm những trí thức nổi tiếng như các nhà văn Enzo Siciliano, Alfonso Gatto, các nhà thơ Natalia Ginzburg, Juan Rodolfo Wilcock, và triết gia Giorgio Agamben. Ngoài nguồn Kinh Thánh gốc, Pasolini còn sử dụng những tham khảo từ "2.000 năm hội họa và điêu khắc Kitô giáo" trong suốt bộ phim. Diện mạo của các nhân vật cũng là chiết trung, và trong một số trường hợp, là lỗi thời, giống như các miêu tả nghệ thuật của những thời kỳ khác nhau (những trang phục của các người lính La Mã và các người Pharisêu, chẳng hạn, bị ảnh hưởng bởi nghệ thuật thời Phục hưng, trong khi diện mạo của Chúa Giêsu đã được làm giống như diện mạo trong nghệ thuật Byzantine cũng như tác phẩm của nghệ sĩ phái biểu hiện Georges Rouault)[6]

Pasolini mô tả việc thí nghiệm quay phim Tin Mừng Theo Thánh Mátthêu là rất khác so với những bộ phim trước đây của ông. Ông nói rằng trong cách quay bộ phim Accattone trước đây của ông là "tôn kính", trong cách quay được áp dụng cho một nguồn kinh thánh là "không hoa mỹ.... Và rồi khi tôi quay cảnh rửa tội gần Viterbo, tôi đã bỏ qua mọi định kiến kỹ thuật của tôi. Tôi bắt đầu sử dụng kỹ thuật zoom, tôi sử dụng cách di chuyển camera mới, khung cảnh mới không tôn kính, nhưng giống như phim tài liệu [kết hợp] một mức độ mộc mạc hầu như cổ điển với những khoảnh khắc giống như phong cách của Jean-Luc Godard, chẳng hạn trong 2 phiên tòa xử Chúa Giêsu được quay như "cinema verite"... Vấn đề là... Tôi, một người vô tín ngưỡng, đã tường thuật câu chuyện thông qua con mắt của một người có tín ngưỡng. Sự hỗn hợp ở mức độ tường thuật đã sinh ra hỗn hợp phong cách"[6]

Nhạc

Nhạc nền của phim là dung hòa giữa các dòng nhạc của Johann Sebastian Bach (vd. Mass in B Minor (Bộ lễ hát điệu Si thứ) & St Matthew Passion (Bài Thương khó theo thánh Mátthêu)), của ca sĩ Odetta (Sometimes I Feel Like a Motherless Child), của Blind Willie Johnson (Dark Was the Night, Cold Was the Ground), của lối ngâm vịnh nghi lễ của người Do Thái Kol Nidre và Gloria (Kinh Vinh danh) từ Bộ lễ hát Missa Luba của Cộng hòa Dân chủ Congo. Pasolini nói rằng tất cả âm nhạc của bộ phim đều mang tính chất tôn giáo hoặc thiêng liêng từ khắp nơi trên thế giới và từ nhiều nền văn hóa hoặc hệ thống tín ngưỡng[6].